W ciągu zaledwie czterech lat Wielka Wojna "zmieniła skórę świata". Uprzednio uważana za niemożliwą - niepodległość Polski - stała się rzeczywistością po 123 latach rozbiorów.
11 listopada, 11.11, przypada Narodowy Dzień Niepodległości. Co trzeba o tym wiedzieć? Oto parę faktów o 11,11 w setną rocznicę niepodległej Polski!

Rano 10 listopada komendant Józef Piłsudski wysiada z pociągu specjalnego z Berlina, który przyjeżdża na Dworzec Wileński w Warszawie. Wraca do domu po 16 miesiącach więzienia w Twierdzy Magdeburg. Legendę o walce o niepodległość Polski przywitali na peronie przedstawiciele Rady Regencyjnej (najwyższego organu Królestwa Polskiego ustanowionego przez władze niemieckie i austro-węgierskie w 1917 r.), komendant naczelny Polskiej Organizacji Wojskowej oraz oficerowie. Tego samego dnia w kolejce do komendanta Piłsudskiego stały delegacje z różnych środowisk. Tuż przed obiadem Piłsudski przyjął aż 23 z nich. Po południu komendantka złożyła wizytę u swojej życiowej partnerki Aleksandry Szczerbińskiej i po raz pierwszy zobaczyła ich 9-miesięczną córkę Wandę. Rada Regencyjna zebrała się o godz. 16.30 w Pałacu Arcybiskupów przy ul. Miodowej w Warszawie, która podjęła decyzję o przekazaniu władzy Piłsudskiemu nad tworzącą się armią i powierzeniu mu misji utworzenia rządu

Decyzja została ogłoszona następnego dnia, po burzliwej nocy, w czasie której komendant przyjął przedstawicieli Rady Żołnierzy Niemieckich, która dowodziła garnizonem niemieckim w Warszawie. Na mocy porozumienia wojsko miało oddać swój sprzęt, w tym broń i amunicję, w zamian za gwarantowany bezpieczny zwrot. Przez całą noc polskie wojska i harcerze spontanicznie zabierali się do demilitaryzacji Niemców.

Co ciekawe, w tym dniu w Polsce nie wydarzyły się dalsze przełomowe wydarzenia. Piłsudski następnego dnia objął funkcję naczelnego dowódcy polskiej armii i ogłosił powszechne dobrowolne zaciągnięcie do wojska, na które w ciągu miesiąca odpowiedziało 100.000 ochotników. Rada Regencyjna została oficjalnie rozwiązana 14 listopada - wtedy też komendant poprosił Jędrzeja Moraczewskiego o utworzenie rządu. 22 listopada ten ostatni wydał dekret o najwyższym organie reprezentacyjnym Rzeczypospolitej Polskiej, na mocy którego Piłsudski został tymczasowym Naczelnikiem Państwa.

Dlaczego więc 11 listopada? Datę tę pierwotnie świętowali legioniści, zwłaszcza z frakcji profrancuskiej, którzy należeli do najbardziej wewnętrznego kręgu komendanta naczelnego. O wyborze daty zadecydował fakt, że tego dnia w Compiègne podpisano rozejm, który ostatecznie przypieczętował klęskę Niemiec. Wiele krajów, w tym Francja i Wspólnota Narodów, obchodzą tę datę do dziś.

Bojownik o wolność, męczennik sprawy narodowej, zesłanie syberyjskie, więzień cara i kanclerza, współzałożyciel Polskiej Partii Socjalistycznej, komendant Legionów.... Legenda, która była i nadal jest symbolem powstającej z popiołów Polski. Wypuszczony na wolność w listopadzie 1918 r., wrócił do domu, gdzie od 1922 r. był Naczelnikiem Państwa i najwyższym dowódcą armii polskiej, m.in. w czasie wojny polsko-radzieckiej. W maju 1926 r. Piłsudski przeprowadził zbrojny zamach stanu i objął władzę w Polsce, którą rządził aż do śmierci w 1935 r.

Przywrócenie państwa po 123 latach niewoli było nie tylko przełomem, ale wyzwaniem, któremu różne środowiska starały się sprostać. Dziś za liderów tego procesu uważa się sześciu "Ojców Niepodległości": Ignacy Daszyński, Roman Dmowski, Wojciech Korfanty, Ignacy Paderewski, Józef Piłsudski, Wincenty Witos. Reprezentując różne poglądy polityczne, poglądy społeczne i religijne, udało im się zebrać wokół wspólnej sprawy.

16 listopada naczelny dowódca polskiej armii podpisał kabel, który powiadomił "rządy i narody państw wojowniczych i neutralnych o utworzeniu Niepodległego Państwa Polskiego, obejmującego wszystkie zjednoczone terytoria Polski". Nadawany był kilka dni później z radia WAR na Cytadeli Warszawskiej, przejętego od Niemców. Warto wspomnieć, że "Polska" dla wielu była pojęciem nieznanym - Polska brakowało jej na większości map świata przez 123 lata. Telegram został wysłany do władz Francji, USA, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Japonii i Włoch.

Później radiostacja odegrało bardzo ważną rolę podczas bitwy warszawskiej w 1920 roku. W Morse emitowała fragmenty Biblii, by zaciąć łączność radiową Armii Czerwonej.

8 stycznia 1918 r. prezydent USA Thomas Woodrow Wilson w swoim przemówieniu do Kongresu nakreślił program pokojowy, który położył podwaliny pod ustanowienie trwałego i sprawiedliwego porządku światowego po zwycięstwie aliantów w I wojnie światowej. Program przeszedł do historii jako 14 punktów Wilsona i stał się podstawą do zawieszenia broni podpisanego 11 listopada 1918 roku w Compiègne, które zakończyło działania wojenne I wojny światowej. Punkt 13 przewidywał utworzenie niepodległego państwa polskiego z wolnym dostępem do morza. Zgodnie z założeniami planu, odrodzona, politycznie i gospodarczo niezależna Rzeczpospolita Polska powinna zostać wzniesiona na "terytoriach zamieszkanych bezsprzecznie przez ludność polską", a jej integralność terytorialna "powinna być zagwarantowana przez międzynarodowe przymierze".

W 1918 r. zwycięskie państwa jednogłośnie poparły potrzebę istnienia niepodległego państwa polskiego.

Przez 123 lata pod obcym panowaniem Polska nie znajdowała się na mapie. W 1918 r. jej terytorium dopiero się formowało, a powrót do granic z 1772 r. był bardzo oczekiwany.

Koniec wojny oznaczał początek zjednoczenia ziem II Rzeczypospolitej, proces naznaczony świeżymi walkami. W grudniu 1918 r. wybuchło powstanie wielkopolskie - Polacy domagali się tam przyłączenia ziem pod panowaniem pruskim do powstającego państwa. Zgodnie z postanowieniami Traktatu Wersalskiego plebiscyty odbywały się w niektórych województwach: warmińsko-mazurskim i śląskim. Na Śląsku toczyły się walki zbrojne w reakcji na represje niemieckie wobec Polaków aż do 1922 r., kiedy to polskie wojska przekroczyły granicę i ostatecznie przejęły administracyjną kontrolę nad tym obszarem. Wokół Śląska Cieszyńskiego wybuchł konflikt z Czechosłowacją. Granica wschodnia była kwestią otwartą, co doprowadziło do wybuchu wojny polsko-radzieckiej i słynnego cudu nad Wisłą. Bitwa, stoczona w dniach 12-25 sierpnia 1920 r. podczas wojny polsko-bolszewickiej, została wygrana przez Polskę i jest uważana za kamień milowy w historii świata. Nie tylko zapewnił niepodległość Polski, ale także zapobiegł rozprzestrzenianiu się komunizmu i sowieckiego totalitaryzmu w całej Europie.

Postęp cywilizacyjny w szybkim tempie XIX wieku był nierównomierny na trzech zaborczych ziemiach - odzyskane państwo stanęło przed szeregiem wyzwań zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Przez 123 lata terytoria Polski były rozgraniczane pomiędzy trzema sąsiadującymi potęgami. Różniły się one prawie wszystkim: językami urzędowymi, religiami dominującymi, walutami, systemami prawnymi, systemami edukacji, dysproporcjami w rozwoju przemysłu, a nawet wzorcami torów kolejowych. Nowe władze musiały zająć się tymi kwestiami, dlatego też integracja tzw. terytoriów Polski A, czyli bardziej rozwiniętych ziem pod byłym zaborem pruskim, a Polski B, pod byłym zaborem rosyjskim i austriackim, była jednym z głównych celów kolejnych rządów w latach 1918-1939.

Jednym z bardziej innowacyjnych osiągnięć rządu utworzonego przez Piłsudskiego i kierowanego przez Jędrzeja Moraczewskiego było wprowadzenie ośmiogodzinnego dnia pracy w przemyśle, handlu i handlu. Była to wówczas jeszcze nowość w Europie. Ponadto zalegalizowano związki zawodowe i prawo do strajku, wdrożono ubezpieczenie zdrowotne. Podkreśla się, że rząd Moraczewskiego ustanowił równość polityczną i obywatelską wszystkich obywateli, Gabrielę Balicką, jedną z 6 pierwszych posłanek na Sejm, niezależnie od ich pochodzenia, wyznania czy narodowości. Obywatele mogli cieszyć się wolnością sumienia, wolnością słowa, prasy i zgromadzeń, a dzieci miały dostęp do bezpłatnej szkoły powszechnej.

Atmosfera ta umożliwiła również polityczne upodmiotowienie kobiet. Sto lat temu Polki były jedną z pierwszych kobiet w Europie, które jako jedne z pierwszych uzyskały prawo wyborcze. Co ciekawe, po raz pierwszy zostały im przyznane przez rząd tymczasowy Ignacego Daszyńskiego, powołany 7 listopada. Ostatecznie prawo kobiet do głosowania i kandydowania w wyborach zostało ustanowione dekretem tymczasowego naczelnika stanu Józefa Piłsudskiego z 28 listopada 1918 roku. Nowa ustawa stanowiła, że "każdy obywatel państwa bez względu na płeć jest wyborcą w wyborach do Sejmu" oraz że "wszyscy obywatele, którzy mają czynne prawo wyborcze, są uprawnieni do wyborów do Sejmu". Pierwszymi posłankami na Sejm były Gabriela Balicka, Jadwiga Dziubińska, Irena Kosmowska, Maria Moczydłowska, Zofia Moraczewska, Anna Piasecka, Zofia Sokolnicka i Franciszka Wilczkowiakowa - ośmioro wykształconych przedstawicieli różnych obozów politycznych. Historycy zwracają uwagę, że prawa kobiet były szeroko akceptowane w młodym państwie polskim, co odzwierciedlało m.in. wspólny szacunek dla wkładu kobiet w długą drogę do wyzwolenia kraju.

11 listopada to symboliczna data. W tamtych czasach, jak wspominał po latach Piłsudski, Polska "powstawała".

11 listopada nie stał się od razu świętem narodowym. Spory o przyjętą datę odbudowy państwa polskiego toczyły się przez 20 lat okresu międzywojennego, a 11 listopada ogłoszono świętem narodowym bliskim 20 lat po tych wydarzeniach, w kwietniu 1937 roku.

Po zakończeniu II wojny światowej i konsolidacji władz PRL, święto zostało zniesione, ale ludzie nie zapomnieli. 11 listopada był okazją do zademonstrowania sprzeciwu wobec systemu komunistycznego. Po raz pierwszy władze uległy naciskom społecznym 11 listopada 1981 r., składając wieńce pod Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie i wpisując datę do kalendarza oficjalnych jubileuszy. Jednak odwilż nie trwała długo, a kolejne demonstracje rozpraszała komunistyczna policja. W 1989 r. 11 listopada został ponownie podniesiony do rangi święta państwowego. Obchodzony jest co roku jako Narodowy Dzień Niepodległości.

Źródło: google.com, wikipedia, inspiracja 11 listpada