Karanlığa Gömülen Bir Işık: Hypatia / A Light Buried in The Dark

Hypatia, tarihin en acımasızca katledilen matematikçi ve filozoflarından biriydi. İskenderiye’de doğup büyüdüğü bilinmektedir. Hypatia’nın döneminin siyasal ve dinsel çatışmaya kurban giden trajik hikayesinden önce İskenderiye’de neler olup bittiğine bir bakalım.

İskenderiye kenti Büyük İskender’in ölümünden sonra, İskender’in en güvendiği general olan Ptolemaios ve ailesi tarafından yönetildi. Bu kentte Yunanlılar, Mısırlılar ve Yahudiler yaşamaktaydı. Hatta o dönemin en önemli Yahudi kentiydi denilebilir. Aynı zamanda çağın en büyük kültür merkezlerinden biri olan İskenderiye Kütüphanesi ve Üniversite burada kuruldu. Öyle ki bu kütüphane Hypatia’nın evidir diyebiliriz.

Bu dönemde Hıristiyanlar ve paganlar arasında dinsel çatışma sürmekte ve siyasete de karışmaktaydı. İskenderiyeliler bir süre için Roma İmparatorluğu’ndan bağımsızlıklarını korumayı zar zor başarabildilerse de İ.S. 80 yılında gördükleri baskı ve işkenceler sonunda pes ettiler.

İşte böyle bir dönemde dünyaya gelen Hypatia, yazılı eseri günümüze ulaşan ilk kadın matematikçi ve filozoftur. Hypatia’nın babası İskenderiye Üniversitesi’nde matematik hocasıydı. Hypatia, İskenderiye’deki zengin bilim ortamından yararlandı. Daha genç yaşlarından itibaren soru sormayı, araştırmayı ve kuşku duymayı öğrendi. Babası, Hypatia’nın matematik, astronomi, felsefe, din şiir, retorik gibi konuların eğitimine çok önem verdi. Her konuda bilgili olması için elinden geleni yaptı. Özellikle dogmatik ve saplantılı düşüncelere kapılmaması için eğitimine özen gösterdi.

Hypatia yetişkin yaşa geldiğinde dünyayı dolaşmaya karar verdi. Bu yolculuğunda birçok ünlü filozoftan dersler almıştır. Ve bu eğitimleri sonrasında adını ve zekasını duyuran Hypatia, ünlü bir matematikçi olarak anılmaya başlandı. İskenderiye’ye geri döndüğünde ise İskenderiye Üniversitesi’nde matematik ve felsefe dersleri verdi. Hypatia, gökyüzü gözlemlerinde, su arıtmada, denizcilikte kullanılan çeşitli buluşlarıyla da ünlüdür.

Hypatia, döneminin en zeki kadını olmasının yanı sıra çok güzel ve alımlı bir kadındı. Öğrencilerinin yoğun ilgisi bir yana Prensler ve filozoflar tarafından evlenme teklifleri almış olduğu fakat hepsini “ben gerçekle evliyim” diyerek reddettiği bilinmektedir. Buradan da anlaşılacağı gibi onun yegane aşkı; bilim, matematik, astronomi, felsefedir.

Hatta onunla ilgili olarak muhtemelen asılsız olan şöyle bir hikaye vardır: Öğrencilerinden biri Hypatia’ya aşık olur ve açıkça aşkını ilan edip herkesin içinde evlenme teklifi eder. Hypatia ise öğrencisine ders verme niteliğinde ona adet kanaması lekesiyle kaplı elbiselerinden birini gösterir ve şöyle der: “Hey delikanlı! Aşık olduğun şey işte budur, güzelliği sadece kendisi için sevmiyorsun.”

İskenderiye’nin politik ve dinsel sorunlarından doğan karmaşalar ne yazık ki Hypatia’nın hayatına bedel olmaya doğru ilerlemişti. Hypatia İskenderiyeli pagan yönetici Orestes’in yakın arkadaşıdır. Aynı zamanda bazı kaynaklara göre gönül ilişkisi olduğu da söylenir. Orestes’in siyasi rakipleri, kendisini Hypatia’nın kışkırttığını düşünerek hakkında söylenti çıkarırlar. Aslında hiçbir ilgisi olmadığı ve siyasete hiç karışmadığı halde Hypatia, dinsizlik ve siyaseti kötü amaçları için kullanan biri olarak anılmaya başlar.

Siyasi otorite sağlamak için halkın dini duygusunu kullanıp onları galeyana getiren bir grup Hıristiyan çetesi, önce ünlü İskenderiye Kütüphanesini yakıp, yerle bir etmiştir. Yahudi sinagogları ortadan kaldırdıktan sonra, İskenderiyeli Yahudileri de zorla sürgün etmişlerdi. Şimdi sıra şehrin en ünlü filozofu ve en zeki kadını Hypatia’ya gelmişti. Hypatia ders vermeye giderken bir grup Hıristiyan tarafından arabasının önü kesildi ve zorla Kiliseye götürüldü. Burada üstü başı çırılçıplak soyulduktan sonra kırık çömlek parçaları ile katledildi. Bununla da yetinmeyen Hıristiyan eşkıyaları derisini istiridye kabuklarıyla yüzdükten sonra vücudunu parçalara ayırıp yaktı. Hypatia katledildiğinde henüz 45 yaşında bir kadındı.

Hypatia’nın ölümü yalnızca basit bir ölüm değildi. Bilim de bir ışık olan Hypatia’nın ölümüyle beraber sayısız fikir, matematik ve bilim de ölmüştü. Skolastik düşünce egemenliğini ilan ettiğinde “karanlık çağ” gelmişti.

Hypatia, matematik üzerine birçok kitap yazmış olmasına rağmen ne yazık ki bu kitaplardan günümüze ancak parçaları kalabilmiştir. Çoğu İskenderiye Kütüphanesinin yangınında azgın halk tarafından yakılıp yıkılmasında zarar görmüştür.

Dipnot: Eğer Hypatia'nın hikayesi ilginizi çektiyse size "Agora" filmini izlemenizi öneririm sevgili meraklı dostlarım.

ENGLISH VERSION

Hypatia was one of the most brutally murdered mathematicians and philosophers of history. It is known that she was born and raised in Alexandria. Let's take a look at what happened in Alexandria before the tragic story of Hypatia's period, which had fallen into political and religious conflict.

The city of Alexandria was ruled by Ptolemy and his family, Alexander's most trusted general, after the death of Alexander the Great. Greeks, Egyptians and Jews lived in this city. It could even be said that it was the most important Jewish city of that period. At the same time, the Alexandria Library and the University, one of the greatest cultural centers of the day, were established here. We can say that this library is the home of Hypatia.

In this period, religious conflict between Christians and Pagans continued and politics were involved. Although the Alexandrians barely managed to defend their independence from the Roman Empire for a while, the pressures and tortures they saw in 80 AD eventually gave up.

Hypatia, who came to the world at such a time, was the first female mathematician and philosopher whe we have her work. Hypatia's father was a mathematician at Alexandria University. Hypatia benefited from the rich scientific environment in Alexandria. From a young age she learned to ask questions, to investigate, and to suspicion. His father gave very importance to Hypatia's education of topics such as mathematics, astronomy, philosophy, religion, poetry, rhetoric. He made every thing fot her to be knowledgeable in all matters. He especially took care of his education in order not to get dogmatic and obsessive thoughts.

Hypatia decided to go around the world when an adult lived. On this journey, many famous philosophers have taken lessons. And after these tutorials, Hypatia became known as a famous mathematician, knowing his name and intelligence. When hse returned to Alexandria, she gave mathematics and philosophy classes at Alexandria University. Hypatia is also famous for its various uses in sky observation, water treatment, maritime.

Hypatia was not only the smartest woman of his time, but also a very beautiful and attractive woman. Apart from the intense interest of the students, it is known that Prince and philosophers had received proposals for marriage, but rejected them by saying "I am married with reality." Her only love; science, mathematics, astronomy, philosophy.
There is even a story about it that is probably unfounded: One of her students falls in love with Hypatia and explicitly declares her love and offers to marry in front of everyone. Hypatia shows him one of his dresses covered with a piece of menstrual bleeding as a lecture to his student and says: Hey lad! That's what you're in love with, you just do not like beauty for itself.

The complexities stemming from the political and religious problems of Alexandria had, unfortunately, advanced to the cost of Hypatia's life. Hypatia is a close friend of the Alexander pagan ruler Orestes. It is also said that there is a heart-to-heart relationship according to some sources. Orestes' political opponents make rumors about themselves, thinking that Hypatia is provoking. In fact, she is not interested and politics is not involved, she is referred to as a person who uses irreligion and politics for his bad purposes.

The complexities stemming from the political and religious problems of Alexandria had, unfortunately, advanced to the cost of Hypatia's life. Hypatia is a close friend of the Alexander pagan ruler Orestes. It is also said that there is a heart-to-heart relationship according to some sources. Orestes' political opponents make rumors about themselves, thinking that Hypatia is provoking. In fact, she is not interested and politics is not involved, she is referred to as a person who uses irreligion and politics for his bad purposes.

A group of Christian gangs, who used the religious sentiment of the people to bring them to the political arena, burned down the famous Alexandria Library and settled it down. After lifting Jewish synagogues from the center, the Alexandrian Jews were forcibly exiled. Now it was the most famous philosopher and most clever woman of the city’s turn. As Hypatia was on his way to class, a group of Christians intercepted her vehicle and was forcibly taken to Church. Here she was stripped naked and then slaughtered with broken pottery pieces. After that, the Christian scoundrels, who did not settle for it, shook the body with oyster shells and then separated the body and burned it. Hypatia was a 45-year-old woman when she was murdered.

Hypatia's death was not just a simple death. In addition to the death of Hypatia, a light in science, countless ideas, mathematics and science also died. The "dark age" came when it declared the dominance of scholastic thought.

Although Hypatia has written many books on mathematics, unfortunately, these books have been able to survive on a daily basis. Most of them were damaged when burned down by the horny people in the fire of Alexandria Library.

If Hypatia's story takes your interest, I suggest you watch the movie called "Agora", my dear curious friends.